डिजिटल रूपमा भुक्तानी कम्पनी ईसेवा १४औँ वर्षमा प्रवेश गरेको छ । सन् २००९ देखि बेटा भर्सनमार्फत सेवा सुरु गरेको कम्पनी नगदरहित कारोबारमा महत्त्वपूर्ण योगदान पुर्याउन सफल बनेको छ । यस अवधिमा कम्पनीका प्रयोगकर्ताको सङ्ख्या ६० लाख पुगेको कम्पनीले बताएको छ ।
ईसेवामार्फत बिजुली, इन्स्योरेन्स्को प्रिमियम, मोबाइल र टेलिफोनको रिचार्ज, इन्टरनेट, बिजुली तथा खानेपानीको महसुल, हवाईजहाज र बसको टिकट, स्कुल कलेजको शुल्क भुक्तानी समेत गर्न सकिन्छ । यस्तै, ट्राफिक प्रहरीको भुक्तानी तथा वैदेशिक रोजगारीको श्रम स्वीकृतिको भुक्तान समेत ईसेवामार्फत गर्न सकिन्छ । ईसेवाले सेवा सुरु गर्दै गर्दा नेपालमा डिजिटल कारोबारको पूर्वाधार अभावको सामना गर्नुपरेको कम्पनीका प्रमुख कार्यकारी अधिकृत सुभास सापकोटाले बताए ।
उक्त समयमा नेपालमा सबै स्थानमा इन्टरनेट र सबै मानिसको हातहातमा मोबाइल थिएन । यस्तै, बैंक खाता खोलेका ग्राहकको सङ्ख्या कम हुनु पनि अनलाइन भुक्तानी सेवाको पूर्वाधार अभाव हुनु हो । यी कारणले सुरुवाती दिनमा कम्पनीले धेरै कठिनाइ भोगेको सापकोटाले बताए ।
भने, ‘ईसेवा स्थापना भएको चार÷पाँच वर्षपछि मात्रै सबैको हातमा मोबाइल फोन पुग्न थाल्यो । त्यस्तै , इन्टरनेट सर्भिस कम्पनीहरूको विकास पनि तीव्र गति बढ्दै गयो । त्यसपछि डिजिटल कारोबारको लागि बिस्तारै संरचनाहरूको विकास भयो ।’ तर, आवश्यक पूर्वाधार स्थापना हुँदै गर्दा अनलाइन कारोबार गर्न सरकारले कुनै कानुन बनाएको थिएन ।
यद्यपि, सरकारको आधिकारिक कानुन विनै कम्पनी रजिस्टारमा दर्ता भएर अन्तर्राष्ट्रिय प्रयोगको आधारमा ईसेवाले सेवा दिएको सापकोटाले बताए । ‘कम्पनी स्थापना हुँदै गर्दा कसले नियमन गर्ने, लाइसेन्स कसले दिने, प्रयोगकर्ताले कसरी विश्वास गर्ने, ईसेवामा राखेको पैसाको सुरक्षा लगायतका चुनौती थिए,’ उनले भने, ‘अहिले यस्ता खालका चुनौतीहरू समाधान भइसकेका छन् । अहिले राज्यले डिजिटल कारोबारको लागि कानुन बनाएको छ । नेपाल राष्ट्र बैंकले डिजिटल कारोबार गर्न लाइसेन्स दिने, त्यस्ता संस्थालाई नियमन गर्ने गरी छुट्टै विभाग स्थापना गरेको छ ।’
ती पुराना चुनौती पार गरिसकेको ईसेवाका अगाडी अहिले सुरक्षाका नयाँ चुनौती थपिएको छ । यस्तै, उनले डिजिटल पेमेन्टबाट मात्रै अब यो ईसेवा चल्छ की चल्दैन भन्ने चुनौती समेत अगाडी आएको बताए । स्थापना कालमा ईसेवामा जम्मा ४ लाख रुपैयाँ लगानी भएको थियो । उक्त समय स्टार्टअपका रूपमा स्थापना भएको कम्पनी यतिबेला देशको ठूलो उद्योग बनिसकेको छ । यतिबेला ईसेवासँग खर्बौँको सम्पत्ति पुगेको सापकोटाको दाबी छ ।